 |
| © Artsem Martysiuk / photoXpress |
Zaburzenia pamięci po udarze mózgu mogą przyjmować wieloraką formę. Ludzie z zaburzeniami pamięci często mają trudności z uczeniem się nowych rzeczy, niekiedy mylą fakty z przeszłości i nie radzą sobie z samodzielnym funkcjonowaniem – zapominają o przyjmowaniu leków, umówionych wizytach, o konieczności wykonywania domowych czynności. Problemy z pamięcią mogą także zaburzać proces rehabilitacji.
W miarę upływu czasu i postępu rehabilitacji problemy z pamięcią mogą się wycofać. Niestety, często niektóre problemy pozostają – w takiej sytuacji konieczne jest przyzwyczajenie się do korzystania z zewnętrznych pomocy pamięciowych – notatek, budzika, kalendarza. Co to jest pamięć krótkotrwała i długotrwała?
Pamięć krótkotrwała (inne nazwy: pamięć robocza, pamięć operacyjna) – w niej przechowywana jest niewielka liczba informacji (około siedmiu elementów). Kiedy ktoś podaje nam numer telefonu, a my powtarzamy go w myślach szukając w międzyczasie kartki i długopisu – za utrzymanie numeru w pamięci przez te kilka sekund odpowiada właśnie pamięć krótkotrwała. Zapamiętane informacje pozostają w pamięci operacyjnej przez mniej więcej 20 sekund. Następnie informacja zostaje zapomniana lub utrwalona w pamięci długotrwałej.
W pamięci długotrwałej przechowujemy informacje przez okres od kilkudziesięciu sekund do wielu lat. Mieszczą się tam wspomnienia, fakty dotyczące naszej biografii, wiedza szkolna, itp. Materiały regularnie powtarzane i dobrze utrwalone mogą być dostępne w naszej pamięci teoretycznie bezterminowo. Dojście do zapamiętanych informacji, które z jakiegoś powodu przestają nam być potrzebne, może z czasem ulec zatarciu.
Co to jest amnezja? Jakie są rodzaje amnezji?
Utrata pamięci to inaczej amnezja. Amnezja może być przemijająca lub trwała. W zależności od zakresu informacji objętych amnezją można wyróżnić dwa główne typy:
- W przypadku amnezji następczej (amnesia anterograda) niepamięcią objęty jest czas po urazie mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze pamięta wszystko, co działo się przed wypadkiem, ale ma problemy z przyswajaniem nowych informacji.
- W przypadku amnezji wstecznej (amnesia retrograda) zatarciu ulegają informacje zapamiętane przed urazem mózgu. Osoba z takim typem amnezji dobrze zapamiętuje nowe informacje, ale nie pamięta wydarzeń z przeszłości. Nie oznacza to, że amnezja obejmuje cały okres życia przed uszkodzeniem mózgu. Może dotyczyć jakiegoś wycinka czasu lub określonego typu pamięci (np. informacji szkolnych albo pamięci autobiograficznej).
Jakie obszary mózgu są odpowiedzialne za pamięć?
Zapamiętywanie, przechowywanie, przetwarzanie informacji i wydobywanie z pamięci angażuje wiele części mózgu. Zaburzenia pamięci pojawiają się najczęściej po uszkodzeniu płatów skroniowych i czołowych mózgu, choć mogą wystąpić także po uszkodzeniu struktur mózgu, które na pierwszy rzut oka nie mają z pamięcią nic wspólnego (np. móżdżku lub pnia mózgu). Zaburzenia pamięci mogą dotyczyć tylko wybranego typu informacji – dzieje się tak, ponieważ inne części mózgu odpowiadają za zapamiętywanie numeru telefonu, jeszcze inne – za zapamiętywanie melodii, a jeszcze inne – za pamiętanie o umówionym spotkaniu.
Czy problemy z pamięcią to tylko problemy z zapamiętywaniem?
Niekoniecznie. Dobra pamięć obejmuje nie tylko umiejętność uczenia się (zapamiętywania), ale także umiejętność wydobywania informacji z pamięci wtedy, kiedy ich potrzebujemy. Czasami nie możemy przypomnieć sobie jakiegoś słowa, choć wiemy, że je pamiętamy (i wiemy, że przyjdzie nam ono do głowy wtedy, gdy już nie będziemy go potrzebować). Mówimy wtedy, że mamy to na końcu języka. Jest to typowy przykład problemów z wydobyciem z pamięci (przypominaniem) potrzebnej informacji.
Jak pomóc osobie z zaburzeniami pamięci?
- Nie podawaj zbyt wielu informacji na raz.
- Nie popędzaj i nie denerwuj się – niektórzy potrzebują więcej czasu na przypomnienie sobie czegoś.
- Utrzymuj stały porządek dnia – w miarę możliwości zadbaj o stałe pory posiłków, rehabilitacji, spacerów.
- Zapisuj i poproś osobę chorą o zapisywanie ważnych informacji. W widocznym miejscu w domu umieść tablicę, na której wszyscy notują wszystko to, co warte jest zapamiętania.
- Porozkładaj notesy i długopisy w wielu miejscach w domu, niech będą zawsze pod ręką.
- Wspominaj przeszłość, powtarzaj nowe informacje, oglądajcie razem zdjęcia.
- Spis rzeczy, które należy zabrać ze sobą wychodząc z domu warto przykleić na drzwiach lub na lustrze.
- Budzik, telefon komórkowy, kalendarz, minutnik w kuchni, pudełko na leki – to wszystko bardzo przydatne przedmioty. Stopniowo wprowadzaj je w życie osoby chorej.