Uczenie się bez błędów

errorless+learning - Uczenie się bez błędów
© Petro Feketa / PhotoXpress.com

Osoby zdrowe uczą się na błędach. Niestety, ten dobrze znany mechanizm nie działa w przypadku osób z zaburzeniami pamięci po uszkodzeniu mózgu. Potrafią one wciąż popełniać te same błędy, ponieważ nie pamiętają, czy odpowiedź, której wielokrotnie udzielają jest prawidłowa, czy nie. Dlatego wciąż próbują szczęścia z tą samą błędną odpowiedzią.

Bezbłędne uczenie się, uczenie bez błędów – jest to niezbyt dobrze brzmiące tłumaczenie procedury, która w języku angielskim nazywa się Errorless Learning. Metoda ta polega stopniowym podawaniu informacji, tak, by uczeń nie miał okazji popełnić błędu. Taka metoda jest przeciwieństwem metody prób i błędów, w której uczeń samodzielnie wykonuje zadanie i otrzymuje informację zwrotną, czy dane zadanie zostało wykonane dobrze, czy źle.

Tradycyjne uczenie się metodą prób i błędów jest przydatne w przypadku osób, które często udzielają poprawnych odpowiedzi, nie mają obniżonej samooceny, mają wgląd w swój proces uczenia się i dobrze pamiętają poprzednie próby. Uczenie się metodą bez błędów daje lepsze rezultaty w&nbps;przypadku osób z głębokimi zaburzeniami pamięci i uczenia się, które często popełniają błędy, źle znoszą porażki, nie pamiętają, które odpowiedzi były prawidłowe i nie potrafią powiązać własnych wyników ze wskazówkami terapeuty.

Załóżmy, że pacjent próbuje zapamiętać swój adres zamieszkania. Ze względu na głębokie zaburzenia pamięci zastosujemy metodę bezbłędnego uczenia się. Dialog z terapeutą będzie wyglądał w ten sposób:

Terapeuta: Teraz będziesz zapamiętywał swój adres. Twój adres to: ulica Zielona 8 m 12. Najpierw zapytam cię o ulicę. Prawidłowa odpowiedź to ulica Zie…
Pacjent: Zielona.
T: Bardzo dobrze, mieszkasz na ulicy Zielonej. Ulica Zielona . Zapamiętasz ten numer? Osiem. Mieszkasz na ulicy Zielonej o…
P: Osiem.
T: Potrafisz powiedzieć całość? Ulica Zielona 8. Na jakiej ulicy mieszkasz?
P: Na Zielonej 8.
T: Bardzo dobrze. Teraz został nam tylko numer mieszkania. Twój adres to Zielona 8 m 12. Czyli mieszkasz pod numerem 12. Na ulicy Zielonej, mieszkania dwan….
P: Dwanaście.
T: Pamiętasz cały adres? Ulica Zie…
P: Zielona
T: Zielona o…
P: Osiem.
T: Zielona osiem mieszkania dwan…
P: Dwanaście.
T: Dobrze! Zielona 8 m 12. To jeszcze raz: Jaki jest twój adres?
P: Zielona 8 m 12.

Terapeuta musi uważać, żeby nie dopuścić do błędu. Może podpowiadać choremu pierwszą sylabę odpowiedzi, poruszać ustami, podać dodatkowe informacje, przewidzieć trudności i uprzedzić jego odpowiedzi.

Oto kilka zaleceń dla terapeuty:

  • Angażuj osobę chorą w wykonywanie zadania, głośne powtarzanie odpowiedzi.
  • Upewnij się, że chory wie, na czym polega zadanie i czego się od niego oczekuje. Na początkowych etapach chory może mieć przed sobą “ściągawkę” z odpowiedzią, na którą może spoglądać. Kilkakrotnie wykonaj zadanie razem z pacjentem i stopniowo wycofuj swoją pomoc.
  • Dostosuj poziom trudności zadań do możliwości chorego. Duże zadania rozbij na mniejsze części. W powyższym przykładzie chory nie uczy się całego adresu na raz, ale przyswaja informacje stopniowo – najpierw ulicę, potem numer domu, a następnie numer mieszkania.
  • Przewiduj, w którym momencie pojawią się trudności i uprzedzaj problemy. Gdy widzisz, że chory zbliża się do trudnego miejsca w tekście, zatrzymaj go, zwróć uwagę na trudne miejsce i podpowiedz odpowiedź.
  • Utrzymuj poziom poprawności odpowiedzi na poziomie co najmniej 90%. Bądź elastyczny. Dawaj mniej wskazówek, gdy chory dobrze sobie radzi, ale zwiększaj ich ilość, gdy pacjent zaczyna popełniać błędy, nawet gdy poprzednio dobrze radził sobie z tym zadaniem.
  • Powtarzaj często to samo zadanie.
  • Ćwicz te same odpowiedzi w różnym kontekście. Np. zapamiętywanie adresu można ćwiczyć jako podawanie adresu lekarzowi, który ma przyjść z wizytą domową, wypełnianie urzędowego druku, adresowanie koperty, itp.

Dlaczego tak ważne jest unikanie błędnych odpowiedzi?

Osoby z głębokimi zaburzeniami pamięci lepiej pamiętają błędne odpowiedzi, niż poprawne. Błędna odpowiedź skojarzona jest z reakcją emocjonalną, np. wstydem lub złością, a rzeczy nacechowane emocjonalnie pamiętamy lepiej. Zwłaszcza te, o negatywnym zabarwieniu. Niezbyt dobrze pamiętamy pochwały, za to nieustannie gromadzimy w pamięci własne porażki.

Poza tym – lepiej pamiętane są wypowiedzi własne, niż cudze. Stąd własna odpowiedź, mimo że błędna, że pamiętana lepiej, niż prawidłowa odpowiedź podana przez kogoś innego. Terapeuta uczący metodą bez błędów musi tak dostarczać informacje uczniowi, by ten miał poczucie, że odpowiedzi przez niego udzielone są jego autorstwa i nie są tylko powtórzeniem słów terapeuty.

Uczenie się bez porażek jest bardzo ważne w przypadku osób z obniżoną samooceną, depresją, zaburzeniami lękowymi, a także osób z dużą świadomością deficytów poznawczych. Takie osoby mają świadomość, że z powodu choroby utraciły swoje poprzednie życie, pracę, samodzielność. Dodanie do tego nieustannych porażek w procesie rehabilitacji może skutkować depresją. Dlatego ważne jest takie prowadzenie rehabilitacji, aby osoba chora miała możliwość odnoszenia niewielkich sukcesów.

Ponieważ przyswajanie informacji tą metodą trwa długo, nie warto uczyć się chwilowych informacji, takich jak dzisiejsza data lub informacje o jednorazowej wizycie. Zanim osoba chora nauczy się tych wiadomości, staną się one nieaktualne. Na początek warto nauczyć się informacji niezmiennych, osobistych, takich jak adres, imiona często spotykanych osób i ogólne fakty z życia.

 

Zobacz także: