Zaburzenia percepcji po uszkodzeniu mózgu

Terminem percepcja określa się proces zbierania, analizowania i nadawania znaczenia bodźcom z otoczenia docierającym do zmysłów.

W zależności od tego, jakie zmysły biorą udział w procesach percepcyjnych, mówimy o:

  • percepcji wzrokowej
  • percepcji słuchowej
  • percepcji dotykowej, itd.

Oto bardzo częsty scenariusz wydarzeń: Osoba po udarze prawej półkuli mózgu wychodzi ze szpitala do domu. Wzrok, słuch i zdolność poruszania się są nienaruszone. Pacjent i jego rodzina cieszą się, że udar nie spowodował większych zaburzeń – “pacjent chodzi i mówi, czego chcieć więcej!” Dopiero w domu okazuje się, że chory nie zauważa niektórych przedmiotów, nie rozpoznaje osób, obija się o meble, nie potrafi rozmawiać przez telefon, nie radzi sobie z codziennymi czynnościami i nie jest w stanie zadbać o własną higienę.
Jakie problemy wskazują na istnienie zaburzeń percepcyjnych?

  • Trudności z rozpoznawaniem przedmiotów lub osób – agnozja, prozopagnozja
  • Obijanie się o drzwi i meble – trudności z oceną odległości lub pomijanie jednej strony przestrzeni (zaniedbywanie stronne)
  • Ignorowanie jednej (zazwyczaj lewej) strony przestrzeni, a w skrajnych przypadkach ignorowanie połowy własnego ciała – zespół zaniedbywania stronnego
  • Częste upadki – trudności z widzeniem głębi (np. widzenie schodów jako płaskich linii)
  • Mylenie kierunków
  • Widzenie przedmiotów tam, gdzie ich nie ma
  • Trudności z czytaniem i pisaniem (jeżeli nie wynikają z zaburzeń językowych)
  • Niereagowanie na dźwięki (np. dzwonek telefonu), złe funkcjonowanie w hałasie
  • Nieprawidłowe wykonywanie czynności, np. mylenie kolejności działań, nieprawidłowe chwytanie i używanie sztućców lub grzebienia – apraksja, dyspraksja
  • Zaprzeczanie chorobie

Jak sobie radzić z zaburzeniami percepcyjnymi?

  • Zadbaj o dobre oświetlenie pomieszczeń.
  • Utrzymuj porządek w rzeczach i pomieszczeniach, których regularnie używasz. Nie gromadź zbyt wielu przedmiotów w jednym miejscu – zbyt dużo bodźców wzrokowych sprawi, że chory będzie się szybko męczył (ale nie wyrzucaj rzeczy, bez zgody chorego!).
  • Jeżeli widzenie kolorów jest niezaburzone, używaj kolorów jako wskazówki. Jeżeli osoba chora nie potrafi trafić do łazienki, pomaluj drzwi łazienkowe na odróżniający się kolor. Jeżeli chory nie odróżnia łyżki od widelca, oklej trzonki łyżek jednym kolorem, a trzonki widelców innym.
  • Jeżeli pacjent pomija lewą stronę przestrzeni, zwracaj się do niego zawsze od lewej strony. Na stole przy talerzu połóż czerwoną matę, tak by ściągała wzrok na lewą stronę.
  • Przy czytaniu posługuj się wskaźnikiem lub linijką.
  • Jeśli okulary łatwo się gubią, trzymaj je na sznurku na szyi.
  • Nie popędzaj chorego, daj mu dużo czasu.
  • Włączaj chorego w czynności, które jest w stanie wykonać. Jeżeli jakieś zadanie w całości jest za trudne, rozłóż je na etapy i kontroluj kolejność wykonywania działań.

Jeżeli to możliwe, warto skontaktować się z neuropsychologiem, który wykona diagnozę, pozwalającą określić, na czym konkretnie polega problem i na czym warto skupić się podczas terapii lub ćwiczeń domowych. Rehabilitacja neuropsychologiczna polega na wykonywaniu zadań ćwiczących koncentrację, spostrzegawczość, zdolności przestrzenne, konstrukcyjne, zdolność logicznego myślenia i kompensowania istniejących braków.

Zobacz także: