Zespół zaniedbywania stronnego

Zespół zaniedbywania jednostronnego (zespół pomijania, zespół nieuwagi stronnej) to zaburzenie uwagi polegające na niezauważaniu jednej strony przestrzeni (najczęściej lewej, po uszkodzeniu prawej półkuli mózgu). To niezauważanie dotyczy nie tylko bodźców wzrokowych, ale także słuchowych i dotykowych. Nie jest to problem z widzeniem lub słyszeniem. Osoba chora nie pomija lewej strony bo źle widzi albo nieuważnie patrzy. Pomija lewą stronę, bo nie ma świadomości, że jakakolwiek lewa strona istnieje. Osoba z zespołem zaniedbywania zazwyczaj jest w stanie skierować uwagę w lewą stronę, jeżeli jakiś silny bodziec ‘pociąga ją’ w tę stronę. Głębokość pomijania może być różna – nigdy nie jest to pomijanie dokładnie połowy przestrzeni.


Jakie objawy sugerują występowanie zespołu zaniedbywania?

 

  • Brak reakcji na osoby po lewej stronie
  • Obijanie się o drzwi i meble
  • Niezauważanie przedmiotów po lewej stronie
  • Zostawianie części posiłku na talerzu
  • Problemy z czytaniem (bo osoba chora czyta tylko prawą stronę kartki)
  • Problemy z dbaniem o siebie: niedokładne mycie, trudności z ubieraniem się
  • Poczucie obcości własnych lewych kończyn (możliwe są reakcje typu ‘ktoś mi położył tu obcą rękę’)

Zespołowi zaniedbywania może towarzyszyć brak świadomości choroby, trudności z oceną odległości, impulsywność w działaniu.

Czy poprawa jest możliwa?

U wielu osób najwyraźniejsza poprawa następuje w ciągu kilku miesięcy po udarze, zwłaszcza gdy chory jest rehabilitowany. Zespół zaniedbywania może ustąpić całkowicie. Nawet jeżeli problemy pozostają, to po pewnym czasie wydają się mniej dotkliwe – następuje przyzwyczajenie do posiadanych ograniczeń i przyswojenie zachowań ułatwiających kontrolowanie przestrzeni. Należy jednak pamiętać, że nawet niewielkie pomijanie jednej strony może znacząco utrudnić powrót do samodzielnego funkcjonowania.

Jak można ćwiczyć w warunkach domowych?

  • Zwiększanie świadomości lewej strony – ciągłe zwracanie uwagi na lewą stronę (oczywiście w miarę możliwości tak, żeby nie powodowało to konfliktów). podczas rozmowy z chorym należy stawać z lewej strony, żeby kierując się do rozmówcy musiał patrzeć na lewo i żeby dźwięk docierał z lewej strony. Jeżeli chory nie kieruje głowy w stronę rozmówcy, można delikatnie przekręcić mu głowę. Najpierw trzeba to robić często, po pewnym czasie chory powinien sam zacząć zwracać się w stronę, z której dobiega głos.
  • Gdy chory nie zauważa przedmiotu po prawej stronie – np. nie może znaleźć widelca – warto nie strofować go słownie, ale spokojnie powiedzieć ‘tu jest twój widelec’, wziąć rękę chorego i skierować w stronę poszukiwanego przedmiotu. Wzrok automatycznie pójdzie za ręką. Przedmioty często używane warto kłaść po lewej stronie, np. na szafce nocnej – telefon, okulary, itp. Być może potrzebne będzie przestawienie mebli tak, by pokój chorego był naturalnym miejscem do ćwiczeń. Jeżeli zespół zaniedbywania utrzymuje się bez zmian przez wiele miesięcy i ‘ukrywanie’ przedmiotów po lewej stronie powoduje frustrację, po pewnym czasie należy zrezygnować z utrudnień i kłaść przedmioty po prawej stronie, by nie męczyć chorego.
  • Jeżeli lewa ręka jest bez niedowładu, ale nieużywana, ze względu na zespół zaniedbywania – warto pomagać osobie chorej w używaniu przedmiotów codziennego użytku. Niektóre czynności można wykonywać ręka w rękę z osobą chorą – np. brać jego lewą rękę i sięgać nią po przedmioty, chwytać za klamkę, odkręcać kran. Cierpliwe wykonywanie takich ćwiczeń może dawać bardzo dobre efekty.
  • Jeżeli chory ma problemy z jedzeniem – nie widzi lewej strony talerza – można przy talerzu położyć coś wyraźnego – jaskrawą lub czerwoną taśmę. Jeżeli chory korzysta z komputera, na lewej krawędzi monitora można nakleić czerwoną taśmę. Będzie ściągała wzrok w lewą stronę.

Dodatkową pomocą może być wykonywanie ćwiczeń:

  • wzrokowo-przestrzennych – układanki, klocki, odnajdywanie takich samych elementów
  • słuchowych – słuchanie np. muzyki z różnie umiejscowionych źródeł dźwięku (radio stojące przy lewym uchu, przy prawym, blisko, daleko, itp.
  • dotykowych – dotykanie części ciała chorego przy zamkniętych oczach i zgadywanie, jaka część ciała jest właśnie dotykana lub masowana

 

Zobacz także: